Pretraga
Close this search box.

TAJNE ZEMUNA: Istorija Hariševe kapele!

Crkvu posvećenu Svetom velikomučeniku Dimitriju, patronu porodice Petrović, 1874–1876. godine podigao je Grigorije Hariš, novosadski a potom zemunski trgovac, a na osnovu zaveštanja supruge Marije, rođene Petrović, ćerke imućnog zemunskog trgovca Dimitrija Petrovića. Ugledna porodica je imala imanja u Temišvaru, Budimpešti i Zemunu. Posle ženidbe, Grigorije se preselio u Zemun i vodio tastove poslove. Od Hariševog nasleđa, pored kapele na zemunskom groblju, postojao je Fond zadužbine Hariš i imetak od kojeg je danas ostala sačuvana stilska ugaona varoška prizemnica s visokim krovom u Zmaj Jovinoj ulici (pre Princa Eugena) br. 14.

Na zapadnom zidu naosa, desno od ulaza, nalazi se ploča od ružičastog kamena s ktitorskim natpisom dok je na zapadnom zidu naosa, levo od ulaza, ploča sa ispisom imena članova porodice sahranjenih u kapeli.

Naručilac je brižljivo odabrao potvrđene graditelje, slikare majstore i zanatlije. Stvaraoci Hariševe crkve su arhitekta Svetozar Ivačković iz Deliblata, Josif Marks, neimar iz Zemuna, zatim Pavle Simić, slikar ikonostasa, Jovan Kistner, drvorezac, i Samuel Kolmajer, zlatar – svi iz Novog Sada.

Crkva je izvedena u neovizantijskom stilu, osnove u obliku upisanog krsta, s jednim kubetom na osmostranom tamburu. Ispod celog hrama je kripta, porodična grobnica. Iznad ulaza u kriptu nalaze se kamene stepenice koje vode u crkvu. Ulaz je naglašen visokom biforom, koja je ponovljena na južnoj i severnoj fasadi. Isti prozorski otvori sa identičnom okvirnom profilacijom javljaju se kao motivi na tamburu. Iznad glavnog ulaza u crkvu stoji zvonik na preslicu u visini tambura. Celokupna fasada je jednoobrazno dekorisana plitkim nutnama.

Za hram je karakteristična kaskadna igra krovnih ravni, naročito saglediva u prostoru sa južne i severne strane objekta. Hariševa crkva koncipirana kao krstoobrazna građevina s kupolom, oslobođena dekorativne plastike, stoji kao građevina blokovitog sklada i jednostavnosti. Crkva Svetog Dimitrija primer je čistog projektantskog izraza zasnovanog na konceptu Hanzenove arhitektonske škole, koja inspiraciju nalazi u estetici i univerzalnosti vizantijske sakralne arhitekture. Ikonostas je poslednji rad Pavla Simića, iz 1874. godine. Ikone svedoče o visokom umetničkom dometu autora, jednog od najvažnijih slikara epohe srpskog klasicizma.

Hariševa crkva predstavlja značajno arhitektonsko-umetničko i memorijalno svedočanstvo o Zemunu i zemunskim porodicama krajem devetnaestog veka. Osim istorijske veze sa dvema poznatim građanskim porodicama Petrović i Hariš, crkva je i istaknuto ostvarenje Svetozara Ivačkovića, jednog od najznačajnijih srpskih arhitekata s kraja 19. i početka 20. veka. Crkva Svetog Dimitrija (Hariševa kapela) utvrđena je za kulturno dobro 1992. godine.

Tagovi:

Pročitajte još: