Uvođenjem statusa prozjumera kroz zakon iz 2021. godine domaćinstvima je omogućeno da proizvode sopstvenu struju, a višak vraćaju u mrežu. Na ovaj način kuće postaju male elektrane, smanjuju zavisnost od fosilnih goriva i donose uštede.
Podaci Elektrodistribucije Srbije pokazuju da je ovaj trend u značajnom porastu – u Registru kupaca-proizvođača trenutno je čak 2.811 domaćinstava.
Ukupna instalisana snaga domaćinstava koja učestvuju u ovom programu iznosi 22.841,36 kilovata (kW), što znači da ovi mali proizvođači mogu značajno doprineti stabilnosti elektroenergetskog sistema zemlje. Iako su pojedinačne snage manjih solarnih sistema skromne, njihov zajednički učinak može biti velika pomoć, posebno u letnjim mesecima kada je potrošnja energije na vrhuncu.
Distribucija prozjumera po regionima pokazuje interesantne razlike. Na dan 31. oktobra najviše prozjumera zabeleženo je u Vojvodini – 1.006 domaćinstava koja proizvode i troše struju. Slede Šumadija i Zapadna Srbija sa 583 domaćinstva, dok je u beogradskom regionu registrovano 465 prozjumera. Južna i Istočna Srbija imaju 757 domaćinstava uključenih u ovaj koncept.
U pojedinim opštinama i okruzima, međutim, ovaj broj je još uvek veoma nizak. Na primer, Toplički okrug ima svega 18 prozjumera, dok opštine poput Preševa, Trgovišta, Crne Trave i Bele Palanke još uvek nemaju nijednog.
Zanimljivo je i da postoje znatne razlike unutar samog Beograda – tako u Zemunu postoji najviše registrovanih prozjumera, čak 71, dok opštine sa velikom gustinom naseljenosti, kao što su Novi Beograd, Stari grad i Vračar, imaju minimalan broj ovih domaćinstava. Novi Beograd, iako najveća opština po broju stanovnika, ima svega tri registrovana prozjumera.
Osim domaćinstava, u Registru se nalaze i drugi tipovi objekata, kao što su stambene zajednice, industrijski objekti, telekomunikacioni objekti, crkve, škole, vrtići i državne institucije. Tri stambene zajednice imaju instaliranu snagu od 69,50 kilovata, dok svi ostali kupci-proizvođači poseduju impresivnu snagu od 52.095,74 kilovata.
Ovi različiti tipovi prozjumera doprinose decentralizaciji proizvodnje energije, čineći energetski sistem zemlje otpornijim i stabilnijim.
Inženjer Zoran Gojković koji je solarne panele postavio kako na svoju kuću, tako i na poslovni prostor 2021. godine kaže da postaju sve isplativiji, posebno zbog velike količine sunčeve svetlosti koju Srbija dobija.
“Klimatske promene nepovoljno utiču na naše podneblje kao i na ceo svet, ali zato u Srbiji imamo između 2.000 i 2.400 sunčanih sati godišnje. Ovo je ekonomski i ekološki efikasna opcija za mnoge regione, jer smanjuje emisije ugljen-dioksida, a sam sistem se može isplatiti već za sedam do 10 godina.Štaviše, kroz sistem neto merenja, proizvedena energija koja se ne potroši može se vratiti u mrežu i povući kasnije, što dodatno snižava troškove”, objašnjava Gojković.
Sa sve izraženijim posledicama klimatskih promena, poput ekstremnih vremenskih uslova, suša, poplava i porasta temperature, sve veći broj ljudi postaje svestan hitnosti potrebe za prelaskom na obnovljive izvore energije.
“Takođe, promene u klimi često remete energetske mreže, jer su hidro, termo i nuklearne elektrane osetljive na klimatske promene. Na primer, suše mogu značajno smanjiti proizvodnju hidroelektrana. Ovi problemi, zajedno sa rastom cena fosilnih goriva, podstiču potražnju za solarnim panelima, jer oni omogućavaju korisnicima da postanu manje zavisni od centralizovanih mreža i često skupe struje”, zaključuje naš sagovornik.
Kako bi se borile protiv klimatskih promena, mnoge vlade širom sveta aktivno uvode subvencije, poreske olakšice i druge podsticaje za solarne panele i obnovljive izvore energije. Ove inicijative smanjuju početne troškove instalacije solarnih sistema i dodatno motivišu korisnike da pređu na solarnu energiju.
Evropska unija, Sjedinjene Američke Države i Kina su među najvećim investitorima u podsticaje za solarnu energiju, što povećava broj korisnika širom sveta.
Kako postati prozjumer?
Prvi korak je procena sopstvenih energetskih potreba, jer se solarnim sistemima najbolje upravlja kada su optimizovani prema specifičnim potrebama domaćinstva. Analiza potrošnje električne energije za proteklu godinu, kao i dnevne i noćne tarife, pomaže stručnjacima da projektuju sistem optimalne veličine.
Zatim sledi odabir sertifikovanog instalatera koji će pravilno postaviti sistem, uključujući postavljanje panela na krov orijentisan prema jugu i na stabilnu konstrukciju.
Nakon instalacije panela, sledi nadogradnja brojila. Potrebno je ugraditi dvosmerno brojilo koje omogućava praćenje i skladištenje viška energije u mreži, što je ključan deo neto merenja. Konačno, potrebno je zaključiti ugovor sa EPS-om koji omogućava da koristite uskladištenu energiju kad god vam je potrebna.
Finansijski podsticaji i podrška značajno olakšavaju ovu tranziciju. Vlada Srbije, uz podršku komercijalnih banaka, nudi subvencije i kredite s povoljnim kamatama, pokrivajući i do 50 odsto troškova instalacije solarnih sistema. Zahvaljujući ovakvim programima, kao i partnerstvima s institucijama poput Evropske banke za obnovu i razvoj, domaćinstva mogu lakše preći na obnovljive izvore energije.
Dugoročne prednosti solarne energije uključuju značajne uštede, jer nakon perioda povrata ulaganja energija postaje praktično besplatna.
Osim toga, prozjumeri postaju energetski nezavisniji i manje ranjivi na oscilacije cena energije. Koristeći solarnu energiju, Srbija se približava ciljevima održivog razvoja, smanjuje zagađenje i poboljšava kvalitet života.
