Nekad poznata kao Sefardska sinagoga, nalazila se na uglu današnjih ulica Dubrovačke i Rabina Alkalaja. Na njenom mestu je početkom šezdesetih sagrađena stambena zgrada. Na zgradi ne postoji nikakvo obeležje na kakvom mestu je podignuta. Priča o ovoj namerno uništenoj, i u zaboravu iščezloj bogomolji, jedna je od onih beogradskih „epizoda“ o kojima retko kad čujemo i saznamo više, osim u porodičnim uspomenama i pripovedanjima, ukoliko imamo nekog od predaka povezanih sa temom. U suprotnom, saznanje nam zavisi od istraživačkog rada ljubitelja zaboravljene, a važne, gradske istorije.
Samim prevodom reči Sefardi što znači Španci, vidi se odakle je ta grana Jevreja došla, između ostalog, i na Balkan, Bosnu, Srbiju, Austrougarsku i u Zemun u različitim vremenskim periodima, a posle proterivanje iz Španije 1492. godine.Sinagoga je podignuta 1871. godine prema planovima Josefa Marksa i bila je drugi sakralni objekat jevrejske zajednice u Zemunu.Svečana ceremonija povodom otvaranja sinagoge održana je 23. marta 1871. godine, a na njoj je govorio rabin Levi Alkalaj. Zanimljivo je da se po njemu danas zove ulica u kojoj se nalazila sinagoga.
Iako se Zemun u toku okupacije u Drugom svetskom ratu nalazi u sastavu ustaške države NDH koja je zajedno sa nemačkim nacistima nemilosrdno sprovodila Holokaust, sinagoga nije bila demolirana, iako je, po identičnom običaju, bila oskrnavljena.17. aprila 1944. godine jedna eskadrila Savezničkih bombardera „letećih tvrđava“ gađala je železničku stanicu Zemun i tom prilikom deo bombi je pao po Glavnoj ulici i okolini.
Nakon rata, organ novih vlasti koji se zvao „Komisija komunalnog odseka Narodnog odbora Zemuna“ 1. oktobra 1947. godine pravi „zapisnik o uviđaju po predmetu rušenja hrama Jevrejske veroispovedne opštine u Zemunu, prema zahtevu iste opštine“.
Prilikom pregleda na licu mesta nakon bombardovanja, utvrđeno je da su prozori bili oštećeni i bez stakla, dok je fasada bila oko 5% oljuštena. Nakon pregleda, Komisija je predložila da se zgrada sruši, teren raščisti i ogradi, a da se građevinski materijal upotrebi za opravku zgrade Jevrejske veroispovedne opštine, a preostali deo građevinskog materijala ostavi građevinskom preduzeću Gradskog narodnog odbora Zemun“. U zapisniku je takođe navedeno da je predsednik Prosvetnog odseka istakao da zgrada nema umetničku i istorijsku vrednost, kao i da se ista treba srušiti.Rušenje je započelo 10. oktobra 1947. godineZanimljivo je da je tridesetak metara dijagonalno od tog mesta, na drugoj strani ulice, ostala sačuvana nekadašnja aškenaska sinagoga, koju bombe nisu oštetile, i danas stoji kao podsetnik na jedan deo zemunske i beogradske istorije
Nadamo se da će nakon čitanja ovog teksta prolaznici u toj ulici znati i šta se jednom nalazilo na ćošku prekoputa. Zahvaljujemo se Nikoli Fuchsu na nesebičnoj pomoći u izradi ovog članka.
Foto/izvor: kaldrma.rs
