Zgrada u kojoj se danas nalazila kafana „Beli medved“, u ulici Vasilija Vasilijevića broj 10 u Zemunu, nalazi se u najstarijim planovima te opštine. Prvobitno građena da bude han, ugostiteljski objekat koji bi primao putnike i njihove karavane, jedna je od najstarijih očuvanih zemunskih kuća balkanske arhitekture iz osmanlijskog perioda i najstariji objekat u Beogradu.
Pretpostavlja se da je kuća stara skoro 4 veka, mada je tačna godina gradnje nepoznata. Prvi put se u pismenim dokumentima pominje u beleškama francuskog putnika Kiklea, koji je prošao kroz Zemun 1658. godine. Kikle je tada zapisao da se u varoši nalaze tri hana, od kojih je najveći upravo ovaj.
U vojnom planu Zemuna Nemca Henrika Otendorfa ova kafana ucrtana je pet godina kasnije – 1663. godine.
Vremenom je zgrada pretrpela više prepravki, tako da je ranija kvadratna osnova izdužena dogradnjom u novom materijalu, a dobila je i jednospratni aneks na severnom delu. Ove dogradnje su već označene na planu iz 1830. godine. Raniji krovni pokrivač, šindra, tada je zamenjen ravnim crepom.
Pod zgradom je iskopan lagum sa dva kraka, dužine 10, odnosno, 14 metara, i ozidan opekom. U prizemlju je bila kafana „Kod medveda“ odnosno „Beli medved“ sa popularnim limenim cimerom. Predstavlja najstariju kuću Starog jezgra Zemuna i jedini primerak sačuvane balkanske arhitekture u Starom jezgru Zemuna.
Lagum bi trebalo učiniti dostupnim za posetioce
Mogućnost ulaska u lagum, po rečima Dabižićeve, predstavlja posebnost koju treba učiniti dostupnom za posetioce. Objekat je lociran u podnožju lesne zaravni Ćukovac, u istoimenom naselju, u prostornoj kulturno-istorijskoj celini Staro jezgro Zemuna, koja je proglašena za kulturno dobro od velikog značaja za Republiku (Sl. glasnik SRS br. 14/79).
Temperatura u njima je prirodno 17 stepeni i leti i zimi, te se u njemu nekada pored vina hladilo i čuvalo i drugo piće i namirnice. Tokom zime, pak, u lagume je donošen led sa Dunava i prekrivan slamom da bi se što duže održao. Prema rečima dr Vidoja Golubović, koautora knjige Beograd ispod Beograda, u nemačkim dokumentima vinski podrum – lagum pominje se pod nazivom ledara.
U neobjavljenoj studiji „Od hana do hotela”, koja se čuva u Zavičajnom muzeju Zemuna, autor Nikola Ilić navodi ime prvog kafedžije čije je ime poznato, vlasnika ovog objekta s kraja 19. veka, Nauma Nikolića. Posle njega, gazda postaje Todor Marić Gačula, a 1927. kafanu kupuje Marko Todorović Čanak.
Kafanu su najčešće posećivale zanatlije, pa se tako većina poslova i ugovarala tu, a pojedini esnafi su u kafani čak proslavljali svoje slave.
Godine 1948. kafana je nacionalizovana i prešla je u ruke ugostiteljskog preduzeća „Central“. Tadašnjem gazdi, Marku Todoroviću, država je ostavila stan na spratu kuće, a kafana je prestala sa radom šezdesetih.
Otad kuća, iako je pod zaštitom države, propada
Potrebno joj je vratiti nekadašnju namenu. Prema Planu detaljne regulacije Starog jezgra Zemuna, Sl. list grada Beograda 34/03, predviđena je revitalizacija vraćanjem autentične namene i prezentacija kafane u okviru turističke ponude Zemuna s naglaskom na značaj najstarije kuće u Beogradu – zaključuje Aleksandra Dabižić.
